تاریخچه آتش نشانی در ایران

از بررسی مدارک و نوشته های موجود در رابطه با پیدایش آتش نشانی در ایران چنین برمی آید که حدود یکصد و پنجاه سال پیش، در سال 1221 نیروهای اشغالگر روسیه به لحاظ اشراف سیاسی و اجتماعی بر پایتخت و مقر ولیعهد آن زمان (شهر تبریز) و همچنین حفظ منابع اقتصادی خود و نیروهای وابسته، یک واحد آتش نشانی در این شهر ایجاد می نماید که می توان از آن بعنوان اولین فعالیت در زمینه ایجاد آتش نشانی در ایران نام برد .
تأسیس دومین واحد آتش نشانی با توجه به نیاز پالایشگاه نفت مسجد سلیمان یا آبادان در جنوب کشور صورت گرفته است. با به قدرت رسیدن رضاشاه و به دنبال تغییر وتحولات در ساختار اقتصادی و اجتماعی کشور که در جهت توسعه و بسط سرمایه گذاری در ایران صورت گرفت و همزمان با ایجاد و تسهیلات و زیر ساختمان هایی نظیر راه آهن و توسعه خطوط ارتباطی زمینی، سیستم برق رسانی و 000 مجهز کردن شهرهای بزرگ بعنوان پایگاه‏های مهم سرمایه گذاری، به سیستم دفاعی در مقابل حوادث نیز ضروری بود .
به دنبال این ضرورت در این دوره مراکز آتش نشانی (اطفائیه) در بلدیه پایگاه‏های مهم اقتصادی ـ صنعتی آن زمان نظیر تهران(1303)، قزوین(1303)، اهواز(1304)، بندرانزلی(1305)، رشت(1310)، مشهد(1312)، قم(1321)، زنجان(1327) و اصفهان(1328) ایجاد می‏گردد .

در تهران اولین واحد آتش نشانی در سال 1303 شمسی در گاراژی بنام حسنی در (سه راه امین حضور)توسط یک ژنرال روسی با چهار دستگاه اتومبیل با مارک(G _ A _ N) و با پانزده نفر پرسنل از درجه داران نظامی شروع به کار نمود و در سال 1307 با پیگیری تیمسار کریم آقا بوذر جهری، که او گویا سرپرست بلدیه تهران بوده، قبرستان قدیمی موجود در میدان حسن آباد (ایستگاه شماره یک آتش نشانی قبلی) تبدیل به اداره ماشین های آبپاش شد که تجهیزات آن همان چهار دستگاه اتومبیل و پرسنل مربوطه بود .

به دنبال کودتای 1332 و تثبیت حکومت کودتا در اوایل این دوره(1345) توسعه سرمایه داری و گسترش شهرنشینی وابسته، پس از یک دوره بطئی با شکل نوینی مجدداً شدت می گیرد که این موضوع باعث گسترش شهرهای موجود و ایجاد مراکز شهری متعددی بعنوان مراکز جذب سرمایه و سرمایه گذاری در زمینه رشد صنعتی می‏گردد که به نوبه‏ی خود باعث گسترش امکانات و تأسیسات آتش نشانی در شهرهای مهم و همچنین تأسیس مراکز جدید آتش نشانی در تعدادی از شهرها از جمله خرمشهر و ساری(1332)، اراک(1335)، همدان(1336)، ارومیه و اردبیل(1337)،‌ قوچان، قائم شهر و عجب شهر(1340) می گردد .
توسعه شهرنشینی، انجام اقدامات در زمینه‏ی تأمین ایمنی برای بخش‏های مختلف اقتصادی، اجتماعی اجتناب ناپذیر بود که دراین راستا تعدادی زیادی از مراکز آتش نشانی در شهرهای مختلف شکل گرفتند .

بر اساس آمار مراکز آتش‏نشانی کشور، تعداد 86 شهر بین سال های 1341ـ1350 هجری شمسی به ایجاد مراکز آتش نشانی اقدام نمودند که مهمترین آن‏ها به شرح ذیل می باشند .
یزد و خرم آباد (1342)، مراغه (1343)، کرمان و بوشهر(1345)، شاهرود و ماکو(1346)، بابلسر(1347)، سبزوار(1348)، سمنان و کرج(1353)، رودبار و فسا(1354)، شهریار و محمود آباد(1355)،‌ آزادشهر و کلاردشت(1356)، طبس و زابل(1357) پس از انقلاب اسلامی نسبت به دوره‏ی قبل، تحولی ازنظر توجه به مقوله آتش نشانی صورت می‏گیرد
پس از انقلاب اسلامی توجه خاصی به گسترش مراکز آتش نشانی و افزایش خودروها و تجهیزات صورت گرفته است که آمارها مؤید این موضوع است .

تاریخچه آتش نشانی در مشهد

تا قبل از سال 1312 هیچ اداره ای جهت کمک و امداد در حوادث و آتش سوزی‏ها وجود نداشت تنها نیرویی که در این مواقع به مردم کمک می کردند نیروهای احتسابیه بودند که این اداره (احتسابیه) از دو بخش احتساب و تنظیف تشکیل می‏شد، نیروهای تنظیف که مسؤول نظافت شهر بودند درمواقع حوادث و حریق به مردم کمک می کردند .

بدیهی است که در اکثر موارد تلاش های آنها بی نتیجه می ماند، در آن زمان بلدیه که بعدها به شهرداری تغییر نام داد در عمارتی بزرگ که امروزه انبار نیروی انتظامی می باشد، سکنی داشتند و گاراژ خرازی را که نزدیک محل بود به عنوان ایستگاه آتش نشانی انتخاب کردند و در آنجا تعدادی گاری اسبی و سطل آب به عنوان وسایل اطفای حریق موجود بود و تعدادی نظامی نیز به عنوان مأمورین آتش نشانی انتخاب شدند . که این مأمورین هیچ گونه اطلاعی از حریق نداشتند و در صورت بروز آتش سوزی در سطح مشهد به کمک حادثه دیده می شتافتند و تا حد مقدور همکاری می نمودند .
در سال1312 بلدیه تبدیل به شهرداری و به محل فعلی آن درمیدان شهدا منتقل شد و به تبع آن آتش‏نشانی که مجموعه‏ای از
آن به شمار می‏رفت به میدان شهدا و نزدیک شهرداری منتقل و با دایره موتوری شهرداری ادغام گردید . این مکان شامل چند دهانه
گاراژ که در بالای این گاراژها سه اتاق قرار داشت و رئیس آتش نشانی وقت و دو مأمور دیگر در اتاق‏ها زندگی می کردند و درجنب آن‏ها
چند آشیانه محل استراحت بقیه پرسنل وجود داشت .
در سال 1325 تعداد 5 اتاق دیگر در مجاورت همین ایستگاه که متعلق به موتوری شهرداری بود احداث و مأمورین دیگر آتش نشانی با خانواده های خود درآن ساکن و شبانه روز مشغول فعالیت شدند و در مواقع استراحت در منازل و در صورت وقوع حریق یا حادثه‏ای و اعلام خبر به محل موردنظر اعزام می شدند . بعدها موتوری و آتش نشانی از هم جدا و به دو قسمت مجزا تبدیل شدند .